Thời tiết vừa qua diễn biến phức tạp, đêm và sáng sớm có mưa rào và dông, ngày nắng nóng, thời tiết thuận lợi cho cây trồng sinh trưởng và phát triển, đồng thời cũng tạo điều kiện cho một số đối tượng sâu bệnh phát sinh và gây hại, đặc biệt thuận lợi cho bệnh đốm nâu phát sinh phát triển gây hại trên diện rộng.

Toàn huyện Bảo Yên vụ mùa gieo cấy 2.975 ha đạt 100% KH, hiện nay trà sớm đang giai đoạn ngậm sữa - chắc xanh, trà chính vụ đòng già - trỗ bông - phơi màu, trà muộn đứng cái - làm đòng. Qua kiểm tra thực tế đồng ruộng, bệnh đốm nâu phát sinh gây hại với tỷ lệ TB 10% lá, cao 20% lá, cục bộ 100% số lá, diện tích nhiễm 33 ha, trong đó ( nhẹ 18 ha, TB 10 ha,  nặng 5 ha). Gây hại chủ yếu tại bản Đồng mòng 1, Đồng mòng 2, Trĩ ngoài, Trĩ trong, Trõ, Bó xã Phúc Khánh 30 ha; thôn Mạ 1, thôn Lự xã Yên Sơn 2 ha; thôn Phia xã Lương Sơn 1 ha. Ngoài ra gây hại nhẹ rải rác tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện.

Ngay sau khi phát hiện bệnh đốm nâu phát sinh phát triển gây hại, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Bảo Yên phối hợp với UBND các xã, thị trấn, Khuyến nông viên cơ sở đi kiểm tra đồng ruộng, rà soát diện tích nhiễm, tuyên truyền, hướng dẫn nhân dân các biện pháp phòng trừ, hiệu quả. Đồng thời ra Văn bản số 166/TTDVNN-KT, ngày 15 tháng 9 năm 2022, về việc khẩn trương chỉ đạo phòng trừ bệnh đốm nâu hại lúa mùa 2022. khoanh vùng diện tích nhiễm, hướng dẫn nhân dân phòng trừ triệt để, hạn chế lây lan trên diện rộng.

   Đến nay nhân dân các xã, thị trấn đã tích cực phun phòng trừ bệnh đốm nâu đạt 100% diện tích nhiễm, bước đầu kiểm tra lại cho thấy những diện tích đã phun phòng trừ đồng loạt, bệnh đốm nâu đã dừng không còn lây lan. Tuy nhiên với diễn biến bất thường của thời tiết, dự báo trong thời gian tới tiếp tục xuất hiện các đợt mưa rào và dông, là điều kiện thuận lợi cho bệnh đốm nâu phát sinh, phát triển gây hại trên diện rộng. Nếu không chủ động phòng trừ bệnh sẽ tiếp tục phát sinh và gây hại mạnh, sẽ làm ảnh hưởng lớn đến năng suất, sản lượng lúa.  

Bệnh đốm nâu thường biểu hiện bệnh, ủ bệnh và phát bệnh có khoảng thời gian khá lâu nhưng cũng đủ nhanh để cây bị bệnh ngừng phát triển và bị chết. Trong thời kỳ cây ủ bệnh sẽ có biểu hiện như rễ mầm bị thối đen, lá mầm biến dạng. Tuy nhiên bệnh đốm nâu không quá nguy hiểm nhưng nếu không phun phòng trừ kịp thời để bệnh hại nặng, cây sẽ bị chết hoặc phát triển không bình thường, sẽ ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển, làm giảm năng suất sản lượng lúa. Vì vậy để phòng trừ bệnh đốm nâu gây hại lúa mùa được hiệu quả, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Bảo yên khuyến cáo bà con cần áp dụng một số biện pháp sau:

1.Triệu chứng nhận biết bệnh đốm nâu: Vết bệnh trên lá ban đầu là những chấm nhỏ màu nâu nhạt, sau đó phát triển thành các vết bệnh màu nâu đậm hơn. Ở giống lúa kháng bệnh, đốm bệnh hẹp, ngắn, màu nâu đậm có kích thước từ 2 - 10x1 mm; với những giống nhiễm bệnh, đốm bệnh dài và rộng hơn, có màu nâu nhạt hơn và ở giữa có màu sáng. Tổng thể đốm bệnh thường có màu nâu đỏ, ở mép lá màu nhạt hơn nên ruộng bị nhiễm nặng có màu đỏ rực. Vết bệnh gây hại trên hạt có màu nâu, sau biến màu đen.

Bệnh đốm nâu phát sinh gây hại tại xã Phúc Khánh

2.Nguyên nhân gây nên bệnh đốm nâu: Bệnh có thể do vài loại nấm gây ra, nhưng chủ yếu vẫn là hai loài nấm có tên là Helminthosporium oryzae và nấm Curvularia lunata.

- Loài nấm thứ nhất gây ra triệu chứng là ban đầu vết bệnh chỉ nhỏ như đầu mũi kim màu nâu nhạt sau lớn rộng dần ra thành hình bầu dục nhỏ, gần giống như hạt mè, có màu nâu, nâu đậm ở cả hai mặt vết bệnh, xung quanh thường có quầng vàng rất nhỏ. Nếu điều kiện thuận lợi cho bệnh thì vết bệnh lớn hơn, ngược lại nếu thời tiết không thuận lợi cho bệnh thì vết bệnh có kích thước nhỏ hơn (trước đây người ta gọi là bệnh tiêm lửa).

- Loài nấm thứ hai gây ra triệu chứng là: vết bệnh hình sọc ngắn hoặc không định hình màu nâu tím hoặc nâu xám, cũng có khi là những chấm nhỏ gần tròn màu nâu, nâu tím hoặc nâu xám. Ở trên hạt vết bệnh là những vết tròn nhỏ gần giống vết bệnh do loại nấm thứ nhất gây ra (trước đây người ta gọi là bệnh đốm nâu hay vết nâu).

3. Điều kiện phát sinh bệnh đốm nâu trên cây lúa

- Do điều kiện phát sinh phát triển của hai loài nấm này rất giống nhau, mặt khác vết bệnh do hai loài nấm này gây ra lại nằm xen kẽ với nhau trên cùng một cây lúa. Vết bệnh do chúng gây ra trên lá tuy có khác nhau ở một số chi tiết, nhưng cũng có những nét tương tự giống nhau.

- Bệnh đốm nâu phát triển ở vùng đất nghèo chất dinh dưỡng như vùng đất phèn, vùng đất cát bán sơn địa ven chân núi hay ở vùng đất bị ngộ độc hữu cơ, nói chung là những nơi đất có vấn đề làm bộ rễ lúa phát triển kém. Bệnh cũng thường xuất hiện ở những vùng đất quá úng hay khô hạn làm cho cây lúa thiếu nước, khả năng hút dinh dưỡng của bộ rễ gặp nhiều khó khăn khiến cây lúa sinh trưởng kém. Những ruộng bạc màu nghèo dinh dưỡng, những ruộng lúa thiếu phân bón, những giống lúa phàm ăn, nhưng không được cung cấp đủ phân (nhất là phân đạm).... Bệnh phát sinh phát triển thích hợp trong điều kiện nhiệt độ cao, ẩm độ thấp.

4. Các biện pháp để phòng ngừa và hạn chế bệnh đốm nâu trên cây lúa

Để hạn chế tác hại của bệnh có thể áp dụng kết hợp nhiều biện pháp, trong đó chủ yếu là những biện pháp canh tác (đặc biệt là phân bón và nước) tạo điều kiện thuận lợi cho cây lúa sinh trưởng, phát triển tốt, tăng sức chống chịu với bệnh từ đó hạn chế tác hại do bệnh gây ra. Sau đây là một số biện pháp chính:

- Cày bừa, xới xáo làm đất kỹ (trừ những chân đất có tầng phèn nằm cạn, dễ bị xì phèn khi làm đất), những ruộng đất bạc màu, đất cát cần bón nhiều phân chuồng để cải tạo và tăng cường chất dinh dưỡng cho đất.

- Không nên gieo sạ quá dày, dễ làm lúa thiếu thức ăn sinh trưởng, phát triển kém, bệnh dễ phát sinh.

- Những ruộng bị nhiễm phèn hoặc dư thừa xác hữu cơ cần tăng cường bón thêm vôi bột, phân lân... để thúc đẩy nhanh quá trình phân hủy chất hữu cơ và nâng cao độ pH cho đất, tạo điều kiện cho cây lúa sinh trưởng và phát triển tốt.

- Phải luôn cung cấp đầy đủ nước cho ruộng lúa, nhất là vào đầu vụ Hè Thu thời tiết khô hạn, nếu thiếu nước phèn từ tầng đất dưới sẽ xì lên tầng canh tác gây ngộ độc rễ làm cây lúa sinh trưởng kém, tạo điều kiện cho bệnh tấn công.

- Phải bón đầy đủ và cân đối giữa đạm lân và kali (nhất là với những giống phàm ăn), tuyệt đối không được để cây lúa thiếu đạm, thiếu dinh dưỡng sẽ sinh trưởng phát triển kém.

Ngoài những biện pháp trên đây, để hạn chế bệnh truyền qua vụ sau thông qua con đường hạt giống và tàn dư cây trồng, nên thực hiện một số biện pháp sau:

- Sau khi thu hoạc lúa cần vệ sinh đồng ruộng sạch sẽ, thu dọn sạch tàn dư cây lúa để hạn chế nguồn bệnh ban đầu lan truyền cho vụ sau.

- Không lấy lúa ở những ruộng vụ trước đã bị nhiễm bệnh nặng để làm giống cho vụ sau. Trước khi ngâm ủ phải phơi khô, quạt thật sạch để loại bỏ hết những hạt lép lửng (là những hạt mang nhiều nấm bệnh).

- Do nấm bệnh tồn tại ngay trên vỏ trấu vì thế để diệt trừ một cách triệt để nguồn bệnh ban đầu lây nhiễm cho vụ sau, trước khi ngâm ủ các bạn phải xử lý giống bằng nước nóng 54⁰C sau đó vớt ra đãi sạch rồi đem ủ bình thường.

- Đối với những diện tích bị nhiễm bệnh sử dụng một trong các loại thuốc có tác dụng phổ rộng như: Tilt Super 300EC, Carbenzim 500FL, AmistarTop 325SC, Mixperfect 525SC,… để phòng trừ.

Khuyến cáo: Liều lượng pha phun xem trên nhãn mác bao bì, tuân thủ theo nguyên tắc “4 đúng” (đúng thuốc; đúng nồng độ, liều lượng; đúng lúc, đúng cách.

 Chú ý : Thời điểm phun thuốc là rất quan trọng, phun 2 lần vào thời điểm lúa bắt đầu trỗ và trỗ đều để phòng trừ bệnh đen lép hạt, hạn chế các loại nấm phát triển trên hạt lúa. 

Để phòng trừ bệnh đốm nâu hại lúa được hiệu quả, cần có sự vào cuộc khẩn trương, tích cực của các ngành chức năng cùng với chính quyền địa phương, cần đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân chủ động, thường xuyên kiểm tra đồng ruộng phát hiện và phòng trừ sớm, kịp thời, hiệu quả, cần phun phòng trừ đồng loạt, triệt để là công việc rất cần thiết. Chúc bà con nông dân vụ mùa bội thu./. 

   Phạm Thị Hiền – TTDVNN Bảo Yên