Thời gian qua (từ năm 2017-2024), Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh được UBND tỉnh giao quản lý, thuê cung cấp dịch vụ và vận hành 50 trạm đo mưa tự động (Vinarain), trong đó có 20 trạm thuê cung cấp dịch vụ (thiết bị của nhà cung cấp dịch vụ), 30 trạm thuê vận hành (thiết bị do tỉnh đầu tư và nhận tài trợ của Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai) và 03 hệ thống trạm thời tiết tổng hợp (WeatherPlus). Qua thời gian đi vào vận hành, các trạm đo mưa và hệ thống cảnh báo đã hoạt động hiệu quả và cung cấp thông tin, dữ liệu cảnh báo phục vụ công tác chỉ đạo phòng ngừa, ứng phó thiên tai cũng như cung cấp thông tin cho một số nhà máy Thủy điện trên địa bàn tỉnh,…; đáp ứng được các yêu cầu đặt ra.

Trong điều kiện mạng lưới quan trắc khí tượng thủy văn của tỉnh, nhất là trạm đo mưa còn rất mỏng, chủ yếu là các trạm đo mưa nhân dân. Trước năm 2017, khi chưa có trạm đo mưa tự động toàn tỉnh có 12 trạm đo mưa nhân dân, thực hiện quan trắc thủ công (người dân được thuê quan trắc, ghi lại số liệu mưa vào biểu mẫu giấy theo quy định và gửi về các Đài Khí tượng thủy văn khu vực theo định kỳ). Phương thức đo thủ công này chưa đáp ứng yêu cầu phục vụ dự báo kịp thời mà chủ yếu phục vụ công tác điều tra cơ bản và dự báo xu thế dài hạn, chưa đáp ứng công tác cảnh báo và chỉ đạo ứng phó mưa lớn, lũ quét, sạt lở trong tình hình diễn biến thời tiết khí hậu, thiên tai bất thường, cực đoan như hiện nay.

Ảnh: Trạm thời tiết được lắp đặt tại xã Lùng Cải, huyện Bắc Hà

Việc lắp đặt, thuê dịch vụ các trạm đo mưa tự động Vinarain và trạm thời tiết tổng hợp đã góp phần quan trọng trong việc cung cấp thông tin dữ liệu đo mưa theo thời gian thực, phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành của Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai các cấp và chia sẻ thông tin cho một số nhà máy Thuỷ điện trên địa bàn tỉnh; tích hợp dữ liệu vào hệ thống đô thị thông minh của tỉnh; thông tin tình hình mưa được cập nhật nhanh, chính xác theo thời gian thực (theo giờ). Đài Khí tượng Thủy văn tỉnh, Lãnh đạo BCH, cán bộ trực ban các cấp, người dân trong cộng đồng theo dõi được lượng mưa ở các nơi theo giờ, biết được những nơi lượng mưa vượt ngưỡng có nguy cơ xảy ra các loại hình thiên tai tiếp theo như ngập lụt, lũ, lũ quét, sạt lở. Từ đó đưa ra các quyết định chỉ đạo về công tác phòng, tránh, ứng phó với thiên tai, làm giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra. Từ hiệu quả, tính năng của trạm đo mưa tự động nên hiện nay Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia và 63 tỉnh thành trên cả nước đã lắp đặt, thuê dịch vụ với trên 2.500 trạm đo mưa tự động Vinarain (trong đó Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia 1370 trạm).

Ảnh: Trạm đo mưa được lắp đặt tại xã A Lù, huyện Bát Xát

Việc khai thác dữ liệu từ các trạm thời tiết tổng hợp và trạm đo mưa tự động Vinarain đưa ra các dự báo, cảnh báo về mưa lũ, lũ quét, sạt lở, dông lốc, nắng hạn... và phát bản tin trên toàn tỉnh. Số liệu đo được cung cấp theo thời gian thực. Số liệu đưa lên các ứng dụng trên web, thiết bị thông minh có phân quyền, có khả năng giám sát và sao lưu lịch sử truy cập và khai thác, cung cấp đầy đủ các chức năng phân tích và truy vấn dữ liệu tại mọi lúc mọi nơi. Chế độ truyền tin phổ biến bằng mạng di động theo phương thức 3G/4G, GPRS, Ethernet. Có ứng dụng trên điện thoại thông minh (Mobile Apps) bằng tiếng Việt giúp cán bộ, người dân xem lượng mưa hằng ngày và nhận tin cảnh báo mưa vượt ngưỡng.

Sau thời gian đi vào vận hành và hoạt động đã giải quyết được những khó khăn, bất cập trong việc cung cấp dữ liệu, dự báo, cảnh báo thời tiết trên địa bàn tỉnh (trước đây chỉ đo bằng thủ công và số lượng trạm ít, thiết bị lạc hậu...); đặc biệt đã cung cấp dữ liệu để phục vụ việc dự báo, cảnh báo thời tiết đến cấp huyện, cấp xã (hiện nay Trung tâm khí tượng quốc gia và Đài khu vực mới chỉ dự báo, cảnh báo dược đến cấp huyện), do đó đây là nội dung rất quan trọng và cần thiết để khẳng định tính hiệu quả của các trạm, hệ thống cảnh báo đã được lắp đặt. Các trạm đo mưa và hệ thống thời tiết tổng hợp đã cung cấp kịp thời dữ liệu cho cơ quan chuyên môn như Đài khí tượng thủy văn, Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh trong thực hiện nhiệm vụ; qua thống kê sơ bộ, hàng năm dựa vào bản tin dự báo của Đài Khí tượng Thủy văn Lào Cai, dữ liệu của các trạm đo mưa và hệ thống cảnh báo, Văn phòng Thường trực Ban chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh đã ban hành và tham mưu cho Sở Nông nghiệp và PTNT, UBND tỉnh ban hành hàng trăm bản tin, văn bản chỉ đạo phòng tránh đến địa phương; phục vụ cho việc ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai; đặc biệt là ngoài việc cung cấp lượng mưa, dữ liệu phục vụ dự báo, cảnh báo thời tiết thiên tai ra, các trạm đo mưa và hệ thống cảnh báo còn giúp các cơ quan có liên quan trong việc xác định nguyên nhân gây ra thiệt hại có phải do thiên tai hay do bất cẩn, sự cố…nhờ có các trạm đo mưa và hệ thống cảnh báo này đã giúp cơ quan chức năng có thêm cơ sở pháp lý để xác định nguyên nhân gây ra./.